Η τοποθέτηση βαλβίδας εγκεφάλου γίνεται όταν υπάρχει υδροκέφαλος, ο οποίος εκδηλώνεται με δυσκολία στο περπάτημα, απώλεια μνήμης κ.ο.κ, όπως περιγράφεται λεπτομερώς στην ανάλογη ενότητα.

Η χειρουργική επέμβαση έχει σαν στόχο την διοχέτευση του (πλεονάζοντος) υγρού από τις κοιλίες του εγκεφάλου προς ένα άλλο μέρος του σώματος, όπου γίνεται απορρόφησή του. Το μέρος αυτό είναι συνήθως η κοιλιά. Το σύστημα που τοποθετείται ονομάζεται βαλβίδα παροχέτευσης (ventriculo-peritoneal shunt ή V-P shunt).

Το χειρουργείο γίνεται με γενική νάρκωση και διαρκεί περίπου 2 ώρες. Η βαλβίδα παροχετεύει μια σταθερή ποσότητα υγρού ανά ώρα. Στις νεότερες μαγνητικές (ρυθμιζόμενες) βαλβίδες η ποσότητα αυτή μπορεί να ρυθμιστεί με απλό τρόπο με ένα μαγνήτη ο οποίος εφαρμόζεται έξω από το σώμα του ασθενούς. Σε γενικές γραμμές η επέμβαση αυτή είναι ασφαλής και αποτελεσματική.

Συχνές ερωτήσεις για την βαλβίδα παροχέτευσης υδροκεφάλου

Αν δεν κάνω την επέμβαση, από τι κινδυνεύω ;

Ο ασθενής με υδροκέφαλο αν δεν υποβληθεί στην χειρουργική επέμβαση, θα οδηγηθεί προοδευτικά σε αναπηρία, καθήλωση στο κρεβάτι, λήθαργο και τελικά στο θάνατο.

Πόσο επείγον είναι να χειρουργηθώ ; μπορώ να αναβάλλω την επέμβαση για μερικές ημέρες ;

Η τοποθέτηση βαλβίδας εγκεφάλου δεν γίνεται συνήθως σε επείγουσα βάση. Ούτως ή άλλως, όπως περιγράφεται στην ενότητα υδροκέφαλος, αν υπάρχει αιφνίδια επιδείνωση και λήθαργος (δηλ. αυτό που λέμε "οξύς υδροκέφαλος" ) τοποθετείται σε επείγουσα βάση εξωτερική κοιλιακή παροχέτευση δηλ ένα σωληνάκι που απλά διοχετεύει το πλεονάζον υγρό σ' ένα δοχείο έξω από το σώμα του ασθενούς.

Στον πατέρα μου διαγνώσθηκε υδροκέφαλος και συστήθηκε η τοποθέτηση βαλβίδας. Η ηλικία του (80 ετών) δεν είναι αντένδειξη για μία χειρουργική επέμβαση ;

Ο υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης είναι νόσος που προσβάλλει συχνότατα άτομα μεγάλης ηλικίας. Δεδομένου ότι δεν υπάρχει άλλη οριστική θεραπεία εκτός του χειρουργείου και ότι αν αφεθεί ο ασθενής, θα οδηγηθεί με βεβαιότητα σε αναπηρία και τελικά στο θάνατο, η απόφαση για χειρουργική επέμβαση είναι σωστή, όσο μεγάλος και αν είναι ο ασθενής και παρ’ όλους τους κινδύνους μίας επέμβασης.

Θα χρειαστεί να δώσει κάποιος αίμα ;

Όχι, η χειρουργική επέμβαση είναι σχετικά αναίμακτη.

Από τι αποτελείται το σύστημα της βαλβίδας παροχέτευσης ;

Αποτελείται από τρία μέρη :

1. από το κεντρικό σωληνάκι (καθετήρα) που απομακρύνει το υγρό από τον εγκέφαλο

2. από την βαλβίδα καθαυτή, που ρυθμίζει τη ροή του υγρού, δηλαδή πόσο υγρό θα παροχετεύεται

3. από το περιφερικό σωληνάκι (καθετήρα) που διοχετεύει το υγρό στην κοιλιά του ασθενούς.

Με απλά λόγια, τι ακριβώς γίνεται σε αυτή την επέμβαση ;

• μετά τη χορήγηση γενικής αναισθησίας, γίνεται τομή στο δέρμα του κεφαλιού, πίσω και πάνω από το αυτί και ανοίγεται μία κρανιοανάτρηση (τρύπα) στο κρανίο διαμέτρου περίπου 2 εκατοστών, μέσω της οποίας εισάγεται το κεντρικό σωληνάκι (καθετήρας)

• επίσης, ανοίγεται δεύτερη τομή, στην περιοχή της κοιλιάς

• μετά τοποθετείται υποδορίως (δηλ. κάτω από το δέρμα) το περιφερικό σωληνάκι μέχρι την περιοχή της κοιλιάς

• γίνεται σύνδεση των τριών μερών, δηλ. της βαλβίδας με τα δύο σωληνάκια

• τέλος ελέγχεται η βατότητα του συστήματος (δηλ. επιβεβαιώνεται ότι το υγρό τρέχει ελεύθερα) και το περιφερικό σωληνάκι τοποθετείται μέσα στην κοιλιά. Ακολουθεί η συρραφή των δύο χειρουργικών τραυμάτων.

Υπάρχουν πολλά είδη βαλβίδας παροχέτευσης ;

Υπάρχουν όντως πολλά είδη βαλβίδας, ανάλογα με τον τρόπο που παροχετεύουν. Η πιο σύγχρονη εκδοχή είναι η μαγνητικά ρυθμιζόμενη βαλβίδα (programmable VP shunt). Η βαλβίδα αυτή επιτρέπει ρύθμιση χωρίς δεύτερη επέμβαση, αν υπάρχει υπερ-παροχέτευση ή υπο-παροχέτευση. Η ρύθμιση είναι εύκολη, ανώδυνη και κρατάει λίγα δευτερόλεπτα.

Ποιες είναι οι επιπλοκές από αυτή την επέμβαση ;

Η τοποθέτηση βαλβίδας παροχέτευσης, έχει τις εξής επιπλοκές :

• απόφραξη και δυσλειτουργία του συστήματος (σχετικά συχνή επιπλοκή, μπορεί να συμβεί ακόμα και χρόνια μετά την πρώτη χειρουργική επέμβαση. Χρειάζεται δεύτερη επέμβαση για να αποκατασταθεί η ροή του υγρού)

• υπερ-παροχέτευση δηλ η βαλβίδα διώχνει περισσότερο υγρό από όσο χρειάζεται και αυτό μπορεί να δημιουργήσει πχ υποσκληρίδια αιματώματα (σχετικά συχνή επιπλοκή, αντιμετωπίζεται με εξωτερική ρύθμιση αν η βαλβίδα είναι μαγνητική ή με αλλαγή βαλβίδας σε άλλη περίπτωση)

• υπο-παροχέτευση δηλ η βαλβίδα διώχνει λιγότερο υγρό από όσο πρέπει και τα συμπτώματα του υδροκεφάλου επιμένουν. (σχετικά συχνή επιπλοκή, αντιμετωπίζεται και αυτή, με εξωτερική ρύθμιση αν η βαλβίδα είναι μαγνητική ή με αλλαγή βαλβίδας σε άλλη περίπτωση)

• δημιουργία αιματώματος ή επιληπτικών κρίσεων, από την είσοδο του κεντρικού καθετήρα (εξαιρετικά σπάνια επιπλοκή)

• λοίμωξη (σπάνια επιπλοκή)

Αυτή η χειρουργική επέμβαση λύνει οριστικά το πρόβλημα ;

Ναι. Η τοποθέτηση της βαλβίδας εγκεφάλου, όχι μόνο σώζει τη ζωή του ασθενούς αλλά και την αλλάζει σαφώς προς το καλύτερο : βελτιώνει το περπάτημα και γενικά «κινητοποιεί» τον ασθενή, γιατί τον κάνει να μην νιώθει άρρωστος.

Πως θα είναι ο ασθενής μετά το χειρουργείο ; θα δει αμέσως κάποιο αποτέλεσμα ;

Θα πρέπει να παραμείνει ξαπλωμένος στο κρεβάτι για 1-2 ημέρες και μετά να αρχίσει να κινητοποιείται. Συνήθως φαίνεται μία μικρή βελτίωση στο περπάτημα αμέσως, αλλά ειδικά τις επόμενες εβδομάδες το αποτέλεσμα είναι συχνά θεαματικό.

Θα πονάει ; τι ενοχλήματα θα έχει μετά την επέμβαση ;

Μόνο ήπιος μετεγχειρητικός πόνος αναμένεται. Δεν υπάρχουν ιδιαίτερα ενοχλήματα. Αμέσως μόλις κινητοποιηθεί το έντερο, αρχίζει η σίτιση από το στόμα.

Τι προετοιμασία θα χρειαστεί για το χειρουργείο αυτό ;

Αν ο ασθενής έχει κάποιο σοβαρό παθολογικό πρόβλημα πχ στεφανιαία νόσο ή σακχαρώδη διαβήτη, πρέπει να έχει ρυθμιστεί. Καλό είναι να έχει μαζί του ένα χαρτί από το θεράποντα γιατρό (πχ καρδιολόγο) που να εξηγεί ακριβώς από τι πάσχει, τι φάρμακα παίρνει κλπ.

Ειδικά αν παίρνει φάρμακα που επηρεάζουν την πήξη του αίματος όπως ασπιρίνη, κλοπιδογρέλη κλπ, αυτά πρέπει να έχουν σταματήσει 5-7 ημέρες πριν από τη χειρουργική επέμβαση. Ο λόγος είναι ότι μπορεί να προκαλέσουν αιμορραγία, είτε μέσα στο χειρουργείο είτε μετεγχειρητικά.Αν είναι εντελώς απαραίτητα αυτά τα φάρμακα, θα πρέπει σε συνεννόηση με τον καρδιολόγο που τον παρακολουθεί, να αντικατασταθούν από υποδόριες ενέσεις ηπαρίνης.

Θα μπορεί ο ασθενής να περπατάει μετά το χειρουργείο; θα μπορεί να ανέβει σκάλες ;

Θα μπορεί και μάλιστα επιβάλλεται να περπατάει. Ούτως ή άλλως το περπάτημα βελτιώνεται πολύ μετά την επέμβαση αυτή.

Τι φάρμακα θα πάρει μετά το χειρουργείο και για πόσο καιρό ;

Θα χρειαστούν μόνο ένα αντιβιοτικό για λίγες ημέρες και απλά παυσίπονα πχ παρακεταμόλη.

Τις επόμενες ημέρες μετά το χειρουργείο, σε ποιες περιπτώσεις θα πρέπει να ανησυχήσει και να πάρει τηλέφωνο το γιατρό του ;

Θα πρέπει να επικοινωνήσει με το νευροχειρουργό :

1. αν υπάρξει πρόβλημα με το τραύμα (αν ανοίξει, τρέχει κάποιο υγρό, πρηστεί ή κοκκινίσει)

2. αν εμφανιστεί ένα σύμπτωμα που δεν υπήρχε πριν από το χειρουργείο πχ λήθαργο, δυνατό πονοκέφαλο με εμετούς, σύγχυση

3. αν εμφανίσει πυρετό πάνω από 38

4. αν έχει κάποια αντίδραση σε ένα από τα φάρμακα πχ εξάνθημα

5. τέλος, αν εμφανίσει αιφνίδιο πόνο ή πρήξιμο στη γάμπα : υπάρχει πιθανότητα φλεβικής θρόμβωσης.*

Πάντα τοποθετείται αυτό το σύστημα παροχέτευσης ; δηλαδή αυτή είναι η μόνη επέμβαση που γίνεται για την αντιμετώπιση του υδροκεφάλου ;

Υπάρχουν κάποιες εξαιρέσεις :

1. Σε επείγουσες καταστάσεις, όταν υπάρχει αιμορραγία στις κοιλίες, ή σε περίπτωση που υπάρχει μηνιγγίτιδα, δεν μπορεί να λειτουργήσει σωστά το σύστημα της παροχέτευσης, διότι φράσσεται εύκολα και δεν λειτουργεί. Στις περιπτώσεις αυτές, τοποθετείται εξωτερική κοιλιακή παροχέτευση, δηλαδή ένα σωληνάκι (καθετήρας) που παίρνει το υγρό από τις κοιλίες και το απορρίπτει στο περιβάλλον

2. Επίσης, σε επιλεγμένες περιπτώσεις μπορεί αντί για τη βαλβίδα παροχέτευσης να γίνει μία χειρουργική επέμβαση που ονομάζεται ενδοσκοπική τρίτη κοιλιοστομία. Η επέμβαση αυτή έχει το πλεονέκτημα ότι αποκαθίσταται η ροή του εγκεφαλονωτιαίου υγρού χωρίς να υπάρχουν ξένα σώματα μέσα στον οργανισμό

3. Τέλος, όταν υπάρχει φλεγμονή ή λοίμωξη στην κοιλιά, η παροχέτευση μπορεί να γίνει από τις κοιλίες του εγκεφάλου προς την καρδιά.

Σε ποιόν γιατρό θα πρέπει να απευθυνθώ για την τοποθέτηση βαλβίδας για υδροκέφαλο ;

Θα πρέπει να επισκεφθείτε ένα Νευροχειρουργό.

* δείτε επίσης τις ενότητες υδροκέφαλος και νευροχειρουργικές επεμβάσεις.