Τι είναι με δύο λόγια η εγκεφαλική μετάσταση;
Η εγκεφαλική μετάσταση είναι ο συχνότερος όγκος εγκεφάλου. Τα μισά περίπου περιστατικά προέρχονται από τον καρκίνο του πνεύμονα. Η εγκεφαλική μετάσταση εκδηλώνεται με πονοκέφαλο, νευρολογικό έλλειμμα πχ αδυναμία στα χέρια ή τα πόδια και επιληπτικές κρίσεις. Η αντιμετώπιση περιλαμβάνει τον έλεγχο για την πρωτοπαθή εστία και τη θεραπεία με φάρμακα, χειρουργική επέμβαση, ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία.
Οι εγκεφαλικές μεταστάσεις αποτελούν περίπου το 90% των συνολικών περιπτώσεων καρκίνου του εγκεφάλου
Κ. Κωσταβάρας, Νευροχειρουργός ΙΑΤΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΘΗΝΩΝ
Πόσο συχνή είναι η εγκεφαλική μετάσταση;
Σε στοιχεία που υπάρχουν από τις ΗΠΑ διαπιστώνεται ότι η εγκεφαλική μετάσταση είναι με διαφορά ο συχνότερος όγκος εγκεφάλου. Κάθε χρόνο εμφανίζονται πάνω από 100.000 νέες περιπτώσεις με εγκεφαλική μετάσταση, σε σχέση με 17.000 περιστατικά με πρωτοπαθείς όγκους εγκεφάλου.
Ποια είναι η προέλευση της εγκεφαλικής μετάστασης; Με άλλα λόγια, ποια είναι η πρωτοπαθής εστία;
Σε ποσοστό 44% η προέλευση είναι ο καρκίνος του πνεύμονα. Ακολουθεί με 10% ο καρκίνος του μαστού, 7% ο νεφρός, 6% το πεπτικό σύστημα, 3%το μελάνωμα κ.ο.κ. Το αξιοσημείωτο είναι ότι σε ένα ποσοστό 10% η πρωτοπαθής εστία δεν ανακαλύπτεται από τον έλεγχο, προφανώς λόγω μικρού μεγέθους.
Τι ποσοστό των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα εμφανίζουν εγκεφαλική μετάσταση;
Υπολογίζεται ότι 20% των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα εμφανίζουν εγκεφαλική μετάσταση. Οι διάφοροι όγκοι έχουν ανόμοια ποσοστά μεταστατικής διασποράς στον εγκέφαλο. Έτσι πχ το μελάνωμα είναι πολύ πιο σπάνιος όγκος από τον καρκίνο του πνεύμονα, αλλά προκαλεί εγκεφαλική μετάσταση σε ποσοστό 40%, δηλ. 4 στους 10 ασθενείς με μελάνωμα θα αναπτύξουν μετάσταση στον εγκέφαλο. Άλλος σπάνιος όγκος που μεθίσταται συχνά στον εγκέφαλο είναι ο καρκίνος στους όρχεις: το ποσοστό είναι 46%. Σε αντίθεση, ο καρκίνος του στομάχου και του προστάτη, πάρα πολύ σπάνια προκαλούν εγκεφαλική μετάσταση: το ποσοστό είναι κοντά στο 0%.
Ένας ασθενής με καρκίνο (γενικά), τι πιθανότητα έχει να εμφανίσει εγκεφαλική μετάσταση;
Η πιθανότητα είναι 15-30%. Επίσης, σε ένα 15% των ασθενών με καρκίνο η πρώτη εκδήλωση είναι η εγκεφαλική μετάσταση. Ένα όχι τόσο σπάνιο σενάριο είναι το εξής: ένας ασθενής παθαίνει επιληπτική κρίση για πρώτη φορά στη ζωή του, μεταφέρεται σ’ ένα Νοσοκομείο, γίνεται αξονική τομογραφία εγκεφάλου, διαπιστώνεται εγκεφαλική μετάσταση και στην ακτινογραφία θώρακος φαίνεται η πρωτοπαθής εστία.
Μπορεί σε έναν ασθενή να υπάρχουν πολλές εγκεφαλικές μεταστάσεις;
Ναι και μάλιστα είναι πολύ συχνό. Αν γίνει αξονική τομογραφία το 50% των ασθενών έχει πάνω από μια μεταστάσεις. Αν γίνει μαγνητική τομογραφία, το ποσοστό ασθενών με πολλαπλές μεταστάσεις είναι >70%. Ο λόγος για αυτή τη διαφορά είναι ότι η μαγνητική τομογραφία είναι πολύ πιο ακριβής στην απεικόνιση και αναδεικνύει μικρές μεταστάσεις που δεν φαίνονται στην αξονική.
Πόσο συχνό είναι ένας όγκος εγκεφάλου να δώσει μετάσταση σε κάποιο άλλο σημείο του σώματος;
Γενικά οι όγκοι εγκεφάλου σπάνια μεθίστανται σε άλλο σημείο του σώματος.
Σε ποιο μέρος του εγκεφάλου εμφανίζονται οι εγκεφαλικές μεταστάσεις;
Η εγκεφαλική μετάσταση μπορεί να βρίσκεται σε κάθε σημείο του εγκεφάλου. Επίσης μπορεί να υπάρχει διασπορά καρκινικών κυττάρων στις μήνιγγες του εγκεφάλου, κάτι που ονομάζεται καρκινωματώδης μηνιγγίτιδα και εκδηλώνεται με παράλυση σε διάφορα κρανιακά νεύρα.
Τι συμπτώματα προκαλεί η εγκεφαλική μετάσταση;
Η εγκεφαλική μετάσταση εκδηλώνεται συνήθως με συμπτώματα αργά εξελισσόμενα, παρόμοια των υπόλοιπων όγκων εγκεφάλου:
• πονοκέφαλος, συχνά με ζάλη και εμετό
• νευρολογικό έλλειμμα πχ αδυναμία στο χέρι ή το πόδι, δυσκολία στην ομιλία, ελάττωση της όρασης
• επιληπτικές κρίσεις
• ψυχιατρικά συμπτώματα πχ κατάθλιψη, απάθεια.
Μπορεί μια εγκεφαλική μετάσταση να εμφανιστεί με αιφνίδια νευρολογική επιδείνωση;
Ναι, αυτό μπορεί να γίνει είτε λόγω επιληπτικής κρίσης, είτε λόγω αιμορραγίας εντός του όγκου. Όγκοι των οποίων η εγκεφαλική μετάσταση συχνά προκαλεί εγκεφαλική αιμορραγία είναι το μελάνωμα και ο καρκίνος του νεφρού.
Ένας ασθενής με ιστορικό καρκίνου εμφανίζει έναν «όγκο» στην αξονική τομογραφία εγκεφάλου. Τι πιθανότητα υπάρχει ο όγκος αυτός να είναι εγκεφαλική μετάσταση και όχι πρωτοπαθής;
Η πιθανότητα είναι πάρα πολύ μεγάλη: 93%.
Ένας ασθενής ΧΩΡΙΣ ιστορικό καρκίνου εμφανίζει έναν όγκο στην αξονική τομογραφία εγκεφάλου. Τι πιθανότητα υπάρχει ο όγκος αυτός να είναι εγκεφαλική μετάσταση και όχι πρωτοπαθής;
Η πιθανότητα εδώ είναι πολύ μικρή: 7%. Κατά 87% ο όγκος είναι πρωτοπαθής και κατά 6% ο «όγκος» δεν είναι νεοπλασία – μπορεί να είναι πχ ένα εγκεφαλικό απόστημα.
Σε έναν ασθενή χωρίς ιστορικό καρκίνου διαγνώσθηκε εγκεφαλική μετάσταση. Ποιος είναι ο έλεγχος που πρέπει να γίνει για αποκάλυψη της πρωτοπαθούς εστίας;
Ο έλεγχος περιλαμβάνει:
• αξονική τομογραφία θώρακος και κοιλίας
• καρκινικούς δείκτες αίματος
• γαστροσκόπηση και κολονοσκόπηση
• μαστογραφία στις γυναίκες
• σπινθηρογράφημα οστών
• έλεγχος σε όλο το σώμα για μελάνωμα.
Πως μπαίνει η διάγνωση της εγκεφαλικής μετάστασης;
Η διάγνωση γίνεται με την αξονική και τη μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου. Απαιτείται η χρήση ενδοφλέβιου σκιαγραφικού. Στη σπάνια περίπτωση που υπάρχει η υποψία καρκινωματώδους μηνιγγίτιδας δηλ. διασποράς καρκινικών κυττάρων στις μήνιγγες, χρειάζεται οσφυονωτιαία παρακέντηση.
Ποια είναι η φυσική πορεία σε μια εγκεφαλική μετάσταση; Δηλαδή πως εξελίσσεται με την πάροδο του χρόνου;
Η εγκεφαλική μετάσταση περιβάλλεται από μεγάλης έκτασης εγκεφαλικό οίδημα. Έχει την τάση να μεγαλώνει με την πάροδο του χρόνου και μάλιστα με γρήγορο ρυθμό.
Πως αντιμετωπίζεται η εγκεφαλική μετάσταση;
Η αντιμετώπιση εξαρτάται από την ηλικία του ασθενούς, το αν η μετάσταση είναι μια ή περισσότερες, αν υπάρχει γνωστό ιστορικό καρκίνου κλπ. Σε γενικές γραμμές η θεραπεία περιλαμβάνει:
• χειρουργική αφαίρεση με κρανιοτομία αν η εγκεφαλική μετάσταση είναι μία και σε σημείο προσπελάσιμο
• στερεοτακτική βιοψία εγκεφάλου, αν υπάρχουν πολλές μικρές εστίες
• φαρμακευτική αγωγή με κορτιζόνη και αντιεπιληπτικά φάρμακα
• ακτινοθεραπεία (κλασική ή στερεοτακτική)
• χημειοθεραπεία
• αντιμετώπιση της πρωτοπαθούς εστίας πχ αφαίρεση καρκίνου του πνεύμονα.
Σε ποιόν γιατρό θα πρέπει να απευθυνθώ για την εγκεφαλική μετάσταση;
Θα πρέπει να επισκεφθείτε ένα Νευροχειρουργό. Η συνολική αντιμετώπιση θα γίνει σε συνεργασία με Ογκολόγο και Ακτινοθεραπευτή.